Op 9 april van dit jaar vond het Congres Domotica en Slim Wonen plaats in Eindhoven: op uitnodiging van de organiserende Stichting Smart Homes(1) was ik aanwezig als lid van een discussiepanel. Tussen de lezingen door werd gedurende een uur, mede aan de hand van enkele stellingen, gediscussieerd over nut en noodzaak van domotica.
Opvallend was dat het overgrote deel van de bezoekers zowel als nagenoeg alle standhouders afkomstig waren uit de wereld van de techniek; het aanbod van de lezingen was gelukkig van een bredere samenstelling.
Zowel vanuit de techniek als uit de vastgoed-wereld en diverse organisaties op het gebied van ontwikkelingen en ondersteuning werden presentaties gehouden waarbij echter uiteindelijk wel eén element opvallend afwezig was:
Het leidend voorwerp – in dit geval de woning, of misschien zou ik moeten zeggen ‘het wonen’ – was zo goed als geen onderdeel van het geheel.
Het ging vaak over techniek: open source en flexibele infrastucturen.
Het ging over vastgoed: te statisch, meer differentiatie
Het ging over regelgeving: installaties, NEN-normen.
Het ging over energiebesparing: electriciteitsverbruik stijgt.
Vanuit het discussiepanel heb ik, als interieurarchitect, aangegeven dat ik volstrekt geen bezwaren heb tegen techniek; integendeel. Wanneer echter techniek wordt toegepast ter wille van de techniek, omdat het mogelijk is zonder dat de wenselijkheid en acceptatie voldoende is vastgesteld; dan veranderd voor mij de zaak.
Ook op andere recente bijeenkomsten is of wordt domotica steeds meer onderwerp van een technisch gesprek maar daarmee nog geen onderwerp van discussie, voor zover het onze directe leefomgeving (ons interieur zo u wilt) betreft.
Laat ik allereerst, ter wille van de begripsvorming, enkele gangbare definities van domotica geven:
- Domotica staat voor “afschaffing van vervelende dagelijks terugkerende handelingen” Villas, nr. 75
- Domotica is de integratie van technologie en diensten binnen de woning, met het doel betere kwaliteit van wonen van de bewoner te bevorderen door middel van meer en betere veiligheid, comfort, communicatie en technisch beheer.(2)
- Domotica omvat alle apparaten en infrastructuren in en rond woningen, die electronische informatie gebruiken voor het meten, programmeren en sturen van functies ten behoeve van bewoners en dienstverleners.(3)
Het combineren van apparaten, informatie technologie en diensten binnen en buiten de woning en wooneenheden naar een geintegreerd concept dat geoptimaliseerd is voor de specifieke behoeften en het gedrag van de gebruiker.(4)
Het mag duidelijk zijn dat deze definities, om het voorzichtig te formuleren, nogal technisch van aard zijn. Wanneer een wellicht wat simpele poging wordt gedaan domotica terug te brengen tot haar essentie wordt dit helderder: wanneer ik mijn huis binnenkom en het licht aan doe door middels van een schakelaar of het licht gaat aan omdat ik een sensor passeer: het resultaat is identiek: het licht brandt.
Het begrip domotica heeft iets tegenstrijdigs in zich:
Domus betekent huis; techniek -als bron van de laatste helft – heeft in essentie weinig met wonen te maken. Domotica heeft momenteel nog vooral betrekking op handelingen en technieken om nu nog veelal handmatige handelingen (aan) te sturen en/of te automatiseren.
Kijken we naar de verschillende definities dan wordt dit ook geïllustreerd:
het gaat over veiligheid, comfort, behoeften, en gedrag: dit alles in de veronderstelling dat dit de essentie van het wonen is.
Zoals Geert Bekaert echter al in 1965 opmerkte m.b.t. Le Corbusier’s:
“Misschien zou Le Corbusier op het einde van zijn leven inderdaad niet meer gesproken hebben van een ‘machine à habiter’, omdat zijn aanvankelijk enthousiasme voor de glanzende schoonheid en perfectie van de machine weggestorven was. Maar als men ze juist verstaat, drukt deze formule nog steeds het best Le Corbusiers opvatting over het wonen uit. Hij wilde breken met een aftands begrip van het huis, derivaat van het paleis en status-symbool. Hij wilde het herstellen in zijn primitieve functie als instrument van leven.”(5)
In zijn ontwerp van 1930 voor een dakwoning in Parijs wordt de techniek in gezet voor het verplaatsen van wanden, projecties en zelfs het verschuiven van heggen op het dakterras: elektrisch licht daarentegen was er niet.
Het ontwerp van Shigeru Ban voor het Curtain House in Tokio bevat, in plaats van wanden, een groot ‘gordijn’ dat de beide hoekgevels volledig vervangt en zich kan openen- binnen wordt buiten en v.v.
In het veel besproken (en gefilmde) Maison á Bordeaux van Rem Koolhaas heeft de fysiek gehandicapte bewoner in zijn rolstoel middels een verticaal bewegend platform de vrijwel volledige toegang tot de 3 woonlagen van zijn huis.(6)
Wonen is meer dan 4 muren met een dak; het valt niet terug te brengen tot een reeks deels te automatiseren en sturen van handelingen die geen wezenlijke invloed uitoefenen op onze directe omgeving. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat:
‘mensen wel belangstelling hebben voor onderdelen van domotica maar niet voor domotica als integraal systeem‘ (7)
(Wanneer we dat b.v. vergelijken met de ontwikkelingen rond onze auto geldt hetzelfde: veel techniek wordt geaccepteerd, maar (nog) niet die mogelijkheden die ons als bestuurder overbodig maken omdat de auto zelf zijn weg kiest, stuurt, remt.)
Onze woonomgeving is onze veilige haven, ons thuis, zoals Jan-Hendrik Bakker opmerkt in zijn uitstekende boek: ‘Welkom in Megapolis'(8):
“We hechten er zeer veel waarde aan omdat wij het beschouwen als de basis van en de garantie voor onze individualiteit”
Enkele andere actuele ontwikkelingen spelen eveneens een rol in dit geheel; een rol die ingrijpender gevolgen kan en wellicht moet hebben dan de domotica nu voorziet:
Het aantal voorwerpen in onze woning dat verbinding heeft met het internet is nu beperkt tot slechts enkele; wanneer dit aantal toeneemt wordt de rol van ons interieur voor een belangrijk deel een andere: onze verhouding tot de buitenwereld veranderd en daarmee de relatie tot onze omgeving.
Publicist Wim Nijenhuis merkt in een artikel op:
“Onder druk van de telematische communicatie zal het interieur de belangrijkste ruimte worden”(9)
Door onze eigen beïnvloeding, ontwikkelingen op technisch en communicatief gebied zal onze woonomgeving veranderen; of we dat nu domotica noemen of dat voortschrijdend inzicht ons zal helpen om te gaan met deze onvermijdelijke aanpassingen lijkt me, vooral in ons vakgebied, een onontkoombaar onderwerp van discussie. Ik hoop dat deze tekst hiertoe een aanzet geeft.
(1) http://www.smarthomes.nl
(2) http://www.wikipedia.org
(3) http://www.domotica.nl/
(4) http://www.nido.nu/
(5) Geert Bekaert, Stapstenen, pag. 363.
(6) zie www.bekafilms.it
(7) Wat willen Consumenten, jan 2008.
(8) Welkom in Megapolis, Jan-Hendrik Bakker, uitg.Atlas, pag.168
(9) http://home.hccnet.nl/j.w.nijenhuis/artikel/Wonenincyberspace.html
Dit artikel werd op 2-6-2008 gepubliceerd in INTERN 08/4, het blad van de BNI (Beroepsvereniging Nederlandse Interieurarchitecten)
Publicaties/Publications 15-09-2008